Kao moderni pravac u arhitekturi, brutalizam se najviše razvijao sredinom XX veka. Iako se po prvi put pominje u Velikoj Britaniji, on je postao najpopularniji u zemljama nekadašnjeg Istočnog bloka, gde se velikim delom mogu primetiti grube betonske građevine neverovatnih razmera.
Ime ovog pravca potiče iz francuskog jezika, od izraza beton brut, koji označava grub beton.
Ono po čemu se brutalizam može prepoznati jeste masivan i jednoličan izgled građevine, a njegovi glavni sastojci su (naravno, u zavisnosti od ukusa) estetski lepi, ali i izdržljivi proizvodi od betona.
U Beogradu je brutalizam dominirao 70-ih i 80-ih godina prošlog veka, te je u tom periodu podignut veliki broj građevina u ovom stilu. Mnoge od njih svakodnevno vidite, a mi ćemo vas bliže upoznati sa nekoliko.
“Geneks” kula: simbol beogradskog brutalizma
Obično je prva asocijacija na beogradski brutalizam Zapadna kapija Beograda, ili takozvana “Geneks” kula, koja se nalazi u novobeogradskom Bloku 33. Od svoje izgradnje, ona predstavlja jedan od značajnijih simbola srpskog glavnog grada.
Projektovana od strane arhitekte Mihajla Mitrovića, 1980. godine, ova građevina je sastavljena od dve velike betonske kule, koje se na 26. spratu povezuju mostom. Na samom vrhu se nalazi kružni restoran, iz kog se pruža fascinantan pogled na Beograd, ali koji je nažalost – zatvoren još od 1999. godine.
“Geneks” kula je poznata i po tome što predstavlja drugi po visini soliter u Beogradu, odmah iza poslovnog centra “Ušće”.
Kuća cveća: mesto gde počiva Tito
Kuća cveća, koja danas predstavlja deo Muzeja Istorije Jugoslavije, jedna je od najposećenijih turističkih atrakcija glavnog grada Srbije. U ovoj zgradi na Dedinju, sahranjeni su nekadašnji predsednik SFRJ – Josip Broz Tito i njegova supruga Jovanka.
S obzirom na to da je najveći broj brutalističkih objekata bio izgrađen za vreme Titove vladavine, te je tako i ovaj, osmišljen i stvoren 1975. godine od strane arhitekte Stjepana Kralja.
Palata Srbije: brutalistički spomenik kulture
Izgradnja ovog objekta, koji ima nesumnjivo ogroman politički značaj, započeta je 1947. godine, da bi konačno, nakon nekoliko prekida bila završena 1959. godine. U početku, ona je predstavljala sedište vlade socijalističke Jugoslavije, zbog čega ćete i danas često čuti kako je nazivaju Zgrada SIV-a (Saveznog izvršnog veća).
Nije samo brutalistički izgled ono što izdvaja ovaj spomenik kulture. Njegov enterijer je jednako zadivljujuć i ostavlja bez daha svakoga ko dobije priliku da je poseti. Unutrašnjost čine mnogobrojna umetnička dela poznatih slikara, a osim toga, Palata Srbije je i mesto gde se nalazi i jedan od najvećih lustera na svetu.
Muzej savremene umetnosti: dom umetničkih dela
Muzej savremene umetnosti izgrađen je 1965. godine, a njegov današnji izgled osmislio je Miodrag B. Protić, koji je duži period boravio u inostranstvu kako bi mogao upotpuni svoju ideju.
Ovaj muzej predstavlja jedno od najznačajnijih ostvarenja jugoslovenskog graditeljstva, a ujedno i brutalističke arhitekture Beograda. Svojim neobičnim izgledom, Muzej savremene umetnosti odudara od svega onoga što se u glavnom gradu može videti.
On je dom za brojna umetnička dela XX i XXI veka.
Sportski centar “Milan Gale Muškatirović”
Ovaj sportski centar na Dorćolu, nekada poznat i pod imenom Sportsko-rekreativni centar 25. maj, izgrađen je 1973. godine, za potrebe Svetskog prvenstva u sportovima na vodi.
Mogućnost da osmisli ovu građevinu dobio je arhitekta Ivan Antić koji je zahvaljujući specifičnim kombinacijama površine od crvene opeke i natur betona ostvario autentičan brutalistički efekat, prepoznatljiv svakome.
Pored navedenih, postoje i druge građevine izgrađene u ovom stilu, kao što su Palata Pravde, zgrade u bloku 23, BIGZ i slično.
Iako možda ne izgledaju najlepše, zgrade osmišljavane u brutalističkom stilu su svakako jednim delom bitno doprinele autentičnosti Beograda. Njihov neobičan izgled se neće dopasti svakome, ali onome ko voli ovakav stil, sigurno neće predstavljati nikakav problem da u njemu uživaju dok šetaju ulicama srpske prestonice.