Odavnina je planina Avala kod Beograda, poznata kao mesto gde se iskopavala najkvalitetnija ruda. Olovo, srebro, gvožđe, cinobarit, živa i neki plemeniti metali su proslavili ovo područje tokom srednjeg veka. Posle izgradnje železnice i proglašavanja Avale zaštićenim prirodnim prostorom, poraslo je i interesovanje ljudi za ovu planinu u neposrednoj okolini Beograda.
Naročito privlačna za planinare, arheologe i ljubitelje netaknute i lekovite prirode, Avala park prirode, danas uživa poverenje velikog broja ljudi i predstavlja jednu od omiljenih destinacija Beograđana za beg od svakodnevne gradske vreve.
Najviši vrh Avale je nepresušni izvor legendi
Za naziv „Kula stražarica”, kako je još poznata Avala nadmorska visina od 511 metara je najzaslužnija. Na najvišem vrhu Avale – Žrnovu, koji se nadvija nad gradom, u srednjem veku je izgrađeno utvrđenje.
Po predanju, to je bio zamak Jerine, žene Đurđa Brankovića. Turska vojska sultana Murata, u pokušaju da osvoji Beogradsku tvrđavu, 1442. godine zauzima Žrnov, koje tada postaje tursko uporište.
Iako se obrisi nekadašnjeg utvrđenja mogu samo naslutiti, Žrnov je nekada predstavljao značajan strateški lokalitet. Njegova bitnost je opevana i u srpskoj epskoj poeziji. Slovensko ime tvrđave Turci su promenili u „Havala” (uzvišenje koje dominira okolinom) – po kojem cela planina bi nazvana Avala.
Avala – planina koja je krila zlatno runo
Prema jednoj od priča, Avalu su pohodili i legendarni Argonauti u potrazi za Zlatnim runom. Poznato je tumačenje epa koji je u 3. veku p. n .e. spevao Apolonije sa Rodosa, (starogrčki pesnik i glavni bibliotekar Aleksandrijske biblioteke).
Po njegovoj priči, Argonauti su pod komandom Jasona na lađi Argo, ploveći rekom Istar (Dunav) doplovili do velike pustinje Laurion (Deliblatska peščara) i planine Angurion (Avala) u potrazi za zlatnim runom za koje se verovalo da je sakriveno na vrhu planine.
Izlet na Avalu – lekovita priroda i potraga za retkim mineralom
O ovoj Rimskoj naseobini i danas svedoče davno napuštena rudarska okna u rudniku žive Šuplja stena, podno Avale, a u svetu je naša planina poznata po karakterističnom, plavo – zelenom mineralu, jedinstvenom u svetu, koji je po planini nazvan – Avalit. Ovaj mineral se danas čuva u zbirci retkih minerala u Prirodnjačkom muzeju.
Na zaštićenom području planine ima oko 600 biljnih vrsta. Mnoge od njih su lekovitih svojstava, a neke biljke predstavljaju prave retkosti, kao što su:
- zanovet
- zlatan
- zelenika
Šume na planini Avala Beograd ukrašavaju sa oko 70% zelenih površina i predstavljaju vrsni primer biodiverziteta vrsta i ekosistema ovog dela srbije. Zastupljene su visoke šume kitnjaka, cera, graba, bukve, lipe i izdanačke šume sladuna, kao i kulture crnog bora i bagrema.
Izvorska planinska voda u pivu
Avala u Beogradu se može pohvaliti sa osam planinskih izvora čiste vode, a najpoznatiji su: izvor Ledinac, Sakinac, Kamenac i Vranovac. Posetioci se na ovim mestima uvek mogu osvežiti čistom izvorskom vodom.
Zasigurno najpoznatiji je izvor Sakinac, sa kojeg je korišćena voda u fabrici piva Đorđa Vajferta. Izvor je dobio ime po sakama – buradima za vodu sa dva točka, koja su se konjskim zapregama dopremala do naselja.
Stari i novi Beograd Avala pažljivo čuva
Monumentalni detalji iz naše prošlosti i zbivanja tokom istorije, našle su svoje mesto na Avali, kao znamenitosti koje se ne smeju propustiti prilikom posete ovoj vulkanskoj planini.
Avala toranj – simbol ponovnog rađanja Beograda
Današnji Avalski toranj, visine od 204, 8 metara, ubraja u najvišu građevinu tog tipa na Balkanu. Otvoren je 21. aprila 2010. godine, nešto niže od lokacije svog prethodnika, tornja srušenog 1999. godine u NATO bombardovanju.
Avala Toranj otvara za posetioce vrata svakoga dana osim ponedeljka. Tamo ljubitelji prirode i kulture mogu uživati u veličanstvenom pogledu koji se pruža na čitav Beograd i okolinu iz kafe restorana na vrhu do kojeg voze dva lifta. U blizini Avalskog tornja nalazi se i novoizgrađeni hram posvećen despotu Stefanu Lazareviću.
Stari avalski toranj Beograd je krasio od 1961. godine i jedan je od najpoznatijih simbola prepoznavanja Beograda, pa tako i savremene srpske kulture.
Spomenik Neznanom junaku na Avali
Na samo par minuta hoda od Tornja, nalazi se sam vrh planine i aleja okružena bogatim zelenilom koja otkriva još jedno značajno zdanje – čuveni Spomenik Neznanom junaku na Avali.
Spomenik neznanom junaku Avala čuva kao mauzolej na samom vrhu planine, na mestu gde je bio stari grad Žrnov. Spomen – kompleks, rad čuvenog vajara Ivana Meštrovića, otvoren je na Vidovdan, 28. juna 1938. godine.
Inspiracija u grčkim hramovima
Spomenik Neznanom junaku na Avali je projektovan u neoklasičnom stilu u formi grčkog hrama. Inspiraciju za mauzolej, Meštrović je pronašao u grobnici Kira II iz Persije. Prvobitni kameni spomenik, podigli su stanovnici okolnih sela 1922. godine na mestu nepozantog palog ratnika iz Prvog svetskog rata.
U podzemnoj prostoriji se nalazi kovčeg sa posmrtnim ostacima nepoznatog vojnika. Na ulazu su monumentalni stubovi u vidu ženskih figura (grčkih karijatida) u narodnim nošnjama.
Skulpture simbolizuju majke vojnika i ujedinjene narode Kraljevine Jugoslavije. Figure majki predstavljaju: Šumadinku, Panonku (Vojvođanku), Crnogorku, Kosovku, Dalmatinku, Zagorku, Slovenku i Makedonku.
Spomenik sovjetskim vojnim veteranima
Na mestu gde se 1964. godine srušio avion sa delegacijom zvaničnika sovjetskog saveza, na čelu sa maršalom Birjuzovim, koji su učestvovali u borbama za oslobađanje Beograda, obeleženo je spomenikom u obliku slomljenog avionskog krila. Na spomeniku su ispisane reči:
Ovde su u avionskoj nesreći u jutro 19. oktobra 1964. poginuli sovjetski heroji, naši ratni drugovi i prijatelji.
Oktobra 1944. ovde su se borili za slobodu Beograda. Ovde oktobra 1964. ulaze u legendu našeg grada. Postaju znamen bratstva i zajedničke borbe.
Spomenik Vasi Čarapiću
U blizini planinarskog doma Čarapićev brest ne propustite da posetite dva spomenika posvećena Karađorđevom vojvodi, Vasi Čarapiću. Jedan je izliven u bronzi, a drugi u drvetu, sa karakterističnim prizorima iz Prvog srpskog ustanka.
Planina Avala u Beogradu je jedna od najposećenijih zelenih oaza našeg glavnog grada. Sa brojnim interesantnim sadržajima za decu i odrasle, fantastičnim pogledom na beogradske opštine u podnožju i kulturnom zaostavštinom, predstavlja idealno mesto na koje možete povesti porodicu na odmor, ili piknik tokom vrelih letnjih dana. Upozoravamo vas na mogućnost češćeg povratka na Avalu, kada se jednom upoznate s njom.